مسجد جامع ارومیه: نگین درخشان تاریخ و معماری ایران
مسجد جامع ارومیه یکی از بناهای تاریخی و مذهبی با ارزش در این شهر است که قدمت آن به قرن هفتم هجری قمری برمی‌گردد. این مسجد بر اساس برخی روایات، بر روی بقایایی از یک آتشکده زرتشتی ساخته شده است. آتشکده‌ای که پس از ورود اسلام به این سرزمین و تغییرات فرهنگی و مذهبی، ویران شد و بر روی خرابه‌های آن، مسجدی با معماری اسلامی شکل گرفت.
این مسجد در مرکز شهر و در مجاورت بازار اصلی ارومیه واقع شده و در سال 1314 هجری شمسی در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. تاریخچه این بنا به دوران سلجوقی بازمی‌گردد و نشان‌دهنده تحولات فرهنگی و مذهبی در این منطقه است.
تاریخچه مسجد جامع ارومیه
براساس اسناد و شواهد تاریخی، مسجد جامع ارومیه بر روی بقایای آتشکده‌ای زرتشتی ساخته شده که به زمان قبل از انوشیروان تعلق دارد. آتشکده دارای یک درب ورودی بوده که رو به روی محراب اصلی قرار داشته و هنوز هم آثاری از آن در مسجد مشاهده می‌شود. در این آتشکده، جایگاهی برای موبدان نیز در نظر گرفته شده بود.
با ورود اسلام به ایران و گرایش مردم به این دین، آتشکده متروک شد و سپس ویران گردید. بر روی ویرانه‌های آن، مسجدی با معماری اسلامی بنا شد. اگرچه اطلاعات دقیقی درباره تاریخ ساخت این مسجد در دست نیست، اما بر اساس مواد به کار رفته، آن را به عهد سلجوقی نسبت می‌دهند.
بخش‌هایی از این مسجد در زمان ایلخانی و حمله مغول‌ها دچار تخریب شد، اما پس از آن دوباره بازسازی گردید. همچنین، در دوره زندیه و صفویه نیز مرمت‌هایی بر روی این بنا انجام شد. آخرین بازسازی‌های مسجد مربوط به سال‌های بعد از انقلاب اسلامی ایران است.
با وجود تخریب‌ها و بازسازی‌های متعدد، هنوز هم آثار کتیبه‌ها و گچبری‌های مربوط به قرن هفتم هجری بر روی محراب موجود است. این کتیبه‌ها که با خط کوفی تزئین شده‌اند، نشانه‌ای از هنر و ذوق هنرمندان آن دوران هستند.
معماری و تزئینات
مسجد جامع ارومیه تماماً از آجر ساخته شده است که یکی از ویژگی‌های بارز آن به شمار می‌آید. نوع آجرهای به کار رفته در قسمت‌های مختلف بنا متفاوت است؛ به طوری که آجرهای گنبد و شبستان با آجرهای صحن مسجد کاملاً فرق دارند. تزئینات و گچبری‌های موجود در صحن و شبستان این مسجد از زیبایی چشم‌گیری برخوردار است.
شبستان مسجد جامع ارومیه یکی از قسمت‌های اصلی است که نمایشگر هنر معماری اصیل اسلامی است. این شبستان دارای یک گنبد است که به سبک معماری سلجوقی ساخته شده و در زمان ایلخانی‌ها بازسازی شده است. یکی از ویژگی‌های معماری این شبستان، وجود محراب‌های هشت‌ضلعی است که به تدریج به 16 ضلعی تبدیل می‌شوند و در بالاترین طبقه به گنبد اصلی شبستان ختم می‌شوند.
محراب مسجد
محراب مسجد جامع ارومیه یکی از زیباترین بخش‌های این بناست که با تزئینات گچ‌بری و استفاده از خط کوفی جلوه‌ای خاص دارد. این محراب متعلق به دوره ایلخانی است و ارتفاع آن به 8 متر و عرض آن به 6 متر می‌رسد. دو ستون در انتهای محراب وجود دارد که دارای کتیبه‌هایی با قدمت سال 676 هجری هستند. این کتیبه‌ها اثر استاد عبدالمؤمن تبریزی بوده و از شاهکارهای هنر گچ‌بری محسوب می‌شوند.
نتیجه‌گیری
مسجد جامع ارومیه نه تنها یک مکان عبادی بلکه یک گنجینه تاریخی است که با هر گوشه‌اش داستان‌هایی از گذشته را روایت می‌کند. بازدید از این مسجد فرصتی است برای آشنایی با تاریخ غنی، هنر اسلامی و معماری ایرانی. این بنا با زیبایی‌های خاص خود، همچنان قلب تپنده‌ای برای فرهنگ و هویت مردم ارومیه به شمار می‌رود.
در ادامه با تصاویر 360 درجه و تور مجازی همراه ما باشید .