اوچ گونبز
از دیدنی ترین جاذبه های تاریخی ارومیه، برج سه گنبد را می توان برشمرد. این برج متعلق به آرامگاهی ۸۰۰ ساله از زمان سلجوقیان است که معماری بسیار جالب و شگفت انگیز دارد و یک گنجینه تاریخی ارزشمند به حساب می آید. برج تاریخی سه گنبد در اوایل ساخت چندان مورد توجه نبود. اما به مرور زمان و با تحولی که در طراحی این برج و معماریش رخ داد، توجه ها را به خود جلب نمود.
برج تاریخی سه گنبد در سال ۵۸۰ ه.ق در جنوب شرقی شهر ارومیه بنا شده و با گسترش شهر، در بافت مرکزی آن قرار گرفته است. اطراف این برج با بناهایی چند مُزین شده و دور تا دور آن حصار کشیده شده است تا حریمی امن تر داشته باشد. برج سه گانه گنبد، در واقع آرامگاهی استوانه ای است که در دوره سلجوقیان ساخته شده اما ظاهر نما و شیوه آجرکاری اش یادآور برج های دوره طغرل است. قسمت های پایین بنا را سنگ های تراش خورده خاکستری تشکیل داده اند و بخش های بالایی آن با آجرهایی چهارگوش پوششیده شده است.
سه گنبد برجی مدور است که منصور بن موسی، در سال ۵۸۰ هجری، دستور ساخت آن را داده است. البته برخی با استناد بر کتیبه های موجود در سه گنبد، بر آن اند که “شیث قاطه المظفری” فرمان ساخت این بنا را صادر نموده است.
معماری بیرونی سه گنبد
برج استوانه ای و مدور سه گنبد از دو بخش شیون گاه و سرداب تشکیل شده است و و دو ورودی مجزا دارد.
طبقه اول این بنا سردابی را در خود جای داده که با پوششی قوس دار از طبقه دوم جدا شده و دری کوچک دارد.
در طبقه دوم، اتاق مقبره قرار گرفته است که دری به ارتفاع ۲۵۰ سانتی متر دارد.
دو روزنه شمال و جنوب بنا را با کانال هایی چهارگانه به فضاهای طبقه بالا و پایین مرتبط می سازند.
طبقه بالای مقبره دربی چوبی دارد و طبقه پایینی آن نیز دربی از جنس آهن دارد که سال های بعد به بنا اضافه شده اند. در این برج استوانه ای دخمه ای تعبیه شده است که بر روی قسمت بالایی آن اتاقِ مقبرهِ آجری قرار گرفته است. سمت ورودی شمالی مقبره را قابی پر نقش و نگار مزین نموده است. بر روی در ورودی نیز سه کتیبه مقرنس کاری شده قرار گرفته است.
معماری داخل سه گنبد
اتاق مقبره شکلی مربعی دارد که به طرزی شگفت داخل برج استوانه ای جای گرفته است و شگردهای معماری آن را به شکل دایره ای درآورده و گنبدی را بر رویش بنا نهاده است. قرینه های مقرنس دار و طاق نماهای هلالی تیز، اتاق مقبره را تزئین نموده و بر چشم نوازی آن افزوده اند.
سردرِ پرنقش و نگار و جذاب سه گنبد از ویژگی های منحصر به فرد آن است.
نکته شایان ذکر در خصوص این بنا:
اثری از رنگ آمیزی و تزئیناتِ کاشی کاری در بنای سه گنبد به چشم نمی خورد این در حالی است که معمار خلاق برج تاریخی، از آجر و سنگ های قهوه ای درخشان در ساخت آن استفاده نموده و اثری باشکوه را از خود به یادگار گذاشته است.
در نزدیکی سه گنبد، بازار ارومیه، کلیسای حضرت مریم، و هتل بین المللی پارک قرار گرفته است.
