ارومیه در کنار جاذبه های گردشگری طبیعی، تاریخی و مذهبی متنوعی که دارد از صنایع دستی چشمگیری نیز برخوردار است. وجود اقوام مختلف ترک، کرد، مسیحی و … تنوع فرهنگی و آمیختگی هنرها و تجربه ها را سبب گردیده و از این رهگذر است که آوازه صنایع دستی ساکنان آذربایجان در اقصا نقاط کشور پیچیده است.
آثار دستی برجای مانده از گذشته های دور، بیانگر اصالت فرهنگی مردمان این دیار بوده و پرباری تمدن آن را نشان می دهد.
سفال گری:
یکی از صنایع دستی ارومیه ، اشیا و لوازم سفالی است که هم در بازارهای سنتی و هم مراکز تجاری مدرن ارومیه ارائه شده و با ظرافت و زیبایی خاصی همراه است.
این صنعت دستی به شکل‌دهی گِل و پخت آن اشاره دارد و منظور از آن ساخت اشیایی دست ساز با اشکال و نقوش گوناگون است که به صورت قالبی یا با استفاده از چرخ صورت می گیرد. سفال سازی از قدیمی‌ترین و سنتی ترین صنایع دستی دنیا است که ظروف سفالی قدیمی، کوزه‌ها و پیاله‌ها و … را شامل می شود.
سفال گری هنری است که در زُمره صنایع دستی قرار می‌گیرد وهنری تزئینی کاربردی است که هر دو نیاز روحی و جسمی وی را پاسخ گو بوده است.
منجوق دوزی
به مهره های شیشه ای کوچک در رنگ های مختلف منجوق گفته می شود که بر روی انواع پارچه های ابریشمی، مخمل، ساتن و … برای تزئین استفاده می شود. این مهره ها انواع مختلفی دارند و از نظر جنس، کیفیت و قیمت متفاوت اند.
این هنر از جمله رودوزی های سنتی ایرانی است که از دیرباز برای تزئین انواع لباس ها، چادرها و … استفاده شده است. از ساده ترین روش ها برای آراستن انواع مانتو و لباس های مجلسی، و تابلو های هنری است.
گلیم بافی
گلیم از نوع صنایعی است که بافت آن از صدها سال پیش در ارومیه رایج است. این هنر شکیل سنتی را بیشتر در روستاها می بافتند. بدین سان که پشم را با دست ریسیده و به شکل نخ در می آوردند. در مرحله بعد، به رنگ آمیزی طبیعی آن با استفاده از گیاهان پرداخته و به گلیم تبدیل می کردند. سختی کار و کم یابی برخی رنگدانه ها باعث شده تا نخ های رنگ شده با مواد شیمیایی جایگزین نخ های طبیعی گردند.
نکته اینجاست که در گذشته گلیم بافی محدود به مصرف خانوار بوده و فروش چندانی نداشته است. بافنده گلیم ها بودند که ابعاد آن را تعیین می نمودند. اما گلیم های بافته شده در ارومیه، از ابعادی ویژه برخوردار بوده و بافت و نقشی خاص داشتند.
صنایع دستی چوبی
منبت کاری ، ظریف کاری ، معرق کاری و پیکر تراشی از جمله صنایعی هستند که سابقه ای دیرینه داشته و سوغاتی گرانبها محسوب می گردند. این هنرهای پرطرفدار در قالب های گوناگونی نظیر جعبه های تزئینی، ظروف چوبی، تابلوها و … به دوست داران صنایع دستی ارومیه عرضه می گردند.
ظریف کاری ارومیه
ظریف کاری روی چوب از صنایع دستی مردم ارومیه بوده و به عنوان سوغات این شهر طرفداران زیادی دارد. از چوب درختانی چون سنجد ، گردو، سرو، گلابی و صنوبر در این هنر تزئینی استفاده می شود. انواع جعبه دستمال کاغذی، شکلات خوری، جعبه های لوازم آرایشی ، ظروف تزئینی، گردنبند و دستبند ، میز و صندلی و … از مواردی اند که هنر ظریف کاری را به وضوح می توان در آن ها دید.
ظریف کاران این خطه، چوب درختان ذکر شده را به قطعات و طرح هایی ریز برش زده و آن را روی تنه لوازم می چسبانند.
ریزه کاری بر روی چوب ظرافت های خاصی دارد و صنعتی پر رونق است که در آن، قطعات چوبی مورد نظر را بر اساس طرح ارائه شده روکش می نمایند.
لوازم به کار رفته در ظریف کاری تقریباً همانند منبت کاری است چرا که بیشتر از وسایل مخصوص برش، چسب و سمباده استفاده می‌شود. پس از اتمام ظریف کاری، طرح مربوطه را روکشی از لاک الکل یا سیلر کیلر قرار می دهند.
معرق کاری
معرق به معنای وصله، تکه و رگه می باشد. هر کار رگه داری را که با تکه های چوب، فلز، کاشی و سایر ابزار سنتی ایجاد می گردد، معرق کاری می نامند.
معرق کاری از آثار هنری تاریخی است که پیشینه ای طولانی دارد و اولین نمودهای آن را در دورۀ سلجوقی می توان یافت. در این صنعتِ دستی، تکه های ریز چوب، فلز، پارچه،کاشی و … را با الهام گرفتن از اشکال هندسی و نقش و نگارهای سنتی در قالب های گوناگون کنار یکدیگر می چینند.
بدین ترتیب که خرده های ریز چوب را بر روی آثار هنریِ دستی طراحی کرده و نقش می بندند.
این هنر سنتی در دو سطح یا زمینه چوب و پلی استر کار شده و به شکل تزئینی و یا کاربردی رایج است.
تکه های چوب به کار رفته در این صنعت، ارزش هنری آن را تعیین می کند. ضخامتی که برای این کار در نظر گرفته می شود 2 الی 3 میلیمتر بوده و چوب های استفاده شده در آن باید سالم و بدون ترک خوردگی یا پوسیدگی باشد. برای این منظور باید از چوب های خشک استفاده نمود.
پیکرتراشی
پیکرتراشی در ارومیه، یکی از هنرهای تجسمی است که در آن مجسمه را از چوب تراشیده و تندیسی زیبا را از آن می سازند. پیکرتراشی همان هنر دیرینۀ ساخت پیکره از چوب و سنگ می‌باشد. هنرمندان ارومیه مجسمه‌های زیبایی را که برخاسته از فرهنگ و رسوم این شهر است، ساخته و با آن امرار معاش می نمایند. پیکرتراشی در ارومیه هنری نوپا نیست و قدمتی طولانی دارد و آثار آن را در مکان‌های باستانی مثل موزه می توان به نمایش گذاشت.