مسجد جنرال اروميه
مسجد جنرال در خيابان خمسه لويي (محله عسگرخان) واقع شده است که ساخت اولیه آن به سال 1209 هه.ق باز مي گردد.
ژنرال عسگرخان عبدالملكي افشار، از نظاميان برجسته و فرماندهان ارتش ايران در زمان فتحعلي شاه این مسجد را ساخته است.
پوششی از آجر‌هاي سه سانتي و پنجره‌هاي كم عرض با قوس جناغي، نمای بیرونی مسجد را تشکیل می دهد؛ سنگی سياه با نوار‌هايي طوسي، ديوارهاي بيروني را پوشش مي‌دهد؛ طاقچه‌هايي با قوس‌هاي جناغي بر روي ديوارهاي بيروني صحن دیده شده است.
ورودي مسجد جنرال طرحی پنج ضلعي دارد كه قسمت بالای آن به شکل نیم گنبد است. كاشي هايی هفت رنگ با تزئيناتی هندسي که آراسته به گل و بوته است در زير نيم گنبد به چشم می خورد. روی کاشی های لاجوردی با نوشته هایی چون “الله جلّ جلاله”، “ادخلوها بسلام آمنين”، “عجلو بالصلاه قبل الفوت” و “عجلو بالتوبه قبل الموت” خطاطی شده است.
دو مناره در طرفین نماي ورودي گوشه جنوب غربي وجود دارد که ساقه آن ها با آجرهايی سه سانتي ومربع شكل تزئین شده است.
در زيرزمين مسجد، آرامگاه پاشاخان (فرزند عسگرخان) و بانو بيوك همسر پاشاخان ديده مي شود.
مسجد مهدي القدم
اين مسجد مابین خيابان سرداران 2 و كوچه شهيد بهزاد دربندي (محله مهدي القدم سابق) قرار گرفته است و دو اثر تاریخی كليساي ننه مريم و مسجد لطفعلي خان در نزدیکی های آن واقع شده است.
سنگ نوشته های موجود در قدمگاه مسجد گویای آن است که مسجد مهدی القدم قدمتی طولانی دارد. این مسجد را از آن رو مهدی القدم نام نهاده اند که اعتقاد به قداست این مکان دارند.
سقف مسجد از نوع شيرواني و بدون گنبد است اما مناره اي تقریباً 8 متری دارد.
مسجد حاج عبدالله
از مساجد قديمي اروميه می باشد که در خيابان طالقاني (خيابان شهرام سابق) واقع شده است. این مسجد را در اوايل دوره قاجاريه، شخصي به نام حاج عبدالله ساخته است.
تاريخ حک شده بر روی سنگ مزار باني مسجد (مرحوم حاج عبدالله) به سال1210 ه.ق بيانگر ساخت اين مسجد در اوايل دوره قاجاريه است.
مسجد حاج عبدالله داراي سه صحن و سه ورودي است که صحن اصلي آن در بخش جنوبي قرار دارد و از طریق يك در به صحن های شمالي و شمال شرقي مرتبط است.
كف شبستان را فرشهايی دستبافت مفروش ساخته است و دورتادور آن صندلي هاي فلزي تاشو چیده شده اند. پوشش داخلی سقف شبستان مسطح به تيرهاي چوبي است و پوشش بيروني آن نیز از نوع شيرواني می باشد.
محراب مسجد در ضلع جنوبي شبستان واقع شده است که پيرامون آن كتيبه‌اي با مضمون آیه الکرسی وجود دارد.
مسجد حاجي خان يا شهداي افشار
حاجی خان مسجدی است که در شرق خيابان امام و در حياط سازمان تبليغات اسلامي قرار گرفته است.
مسجد حاجي خان را شخصي به نام حاجی خان ساخته است. مسجدی بزرگ و معروف در شهر تاریخی ارومیه است که همجواری با عمارت چهار برج و ارک شهر، آن را کانون توجه اعيان و اشراف شهر در دوره هاي گذشته قرار داده است.
هرچند برخی از آثار تاریخی، پیشینه ساخت مسجد را به دوره قاجار مي رسانند اما شواهدی نظیر وجود قبرستان حاجی خان در جنوب مسجد، دوران صفويه را برای ساخت آن قوت می بخشد. البته این احتمال نیز وجود دارد که مسجد حاجی خان زودتر از تاریخ های مذکور ساخته شده باشد.
مسجد امام شافعي (سني ها)
اين مسجد در قسمت شمالي خيابان شهيد منتظري و در نزديكي مرکز شهر قرار گرفته است.
در جوار محله سني نشين شهر اروميه (کنار ميدان ولايت فقيه) مسجدی بسیار قدیمی با مصالحی از خشت و چوب وجود داشت كه سني هاي ساكن اروميه در آن نماز مي خواندند. بعدها در جاي مسجد قبلي، مسجدی نو با يك مناره احداث شد.
مسجد امام شافعي (سني ها) 1060 مترمربع زيربنا دارد با سازه ای فلزي که سيستمی طاق ضربي دارد و نماي خارجي آن پوششی از سنگ تراورتن سفيد دارد.
این مسجد افزون بر گنبد و مناره ای قديمي دارای دو مناره ساده فلزي طلائي رنگ است كه در بالاي ساختمان موقوفه مسجد نصب شده است.
مسجد يوردشاهي
مسجد يوردشاهي، در ميدان انقلاب خيابان امام و در بافتی متراكم قرار گرفته است.
این مسجد را از آن رو يوردشاهي مي نامند که در سال 1250 ه.ش، شاهوردي اف تاجرباشي (معروف به يوردشاهي)، که مالك زمين هاي ناحيه نزديك دروازه و باغ يوردشاه ميدان انقلاب (ايالت سابق) بود، آن را ساخته است. این مسجد نمايي آجري دارد و دارای یک ورودي، صحن بزرگ و حياطی پشتي است.
مسجد یوردشاهی در جريان يورش شيخ عبدالله شمزيني به عنوان ستاد فرماندهی توسط اقبال الدوله (والي اروميه) مورد استفاده قرار گرفته است.
این مسجد آخرين بار در سال 1343 ه.ش مرمت شده است. در بازسازي مسجد، درب، پنجره ها و سقف آن تعمیر شده است و از شيرواني فلزي شيب دار جهت پوشش سقف استفاده شده است.
قسمتی از محراب اين مسجد با سنگ مرمر سفيد رنگ کار شده و بقيه آن با كاشي‌هاي هفت رنگ تزئین شده است.
داش مسجد
داش مسجد در خیابان باکری و در تقاطع کوچه های اجلال و نارون واقع شده است. این مسجد مشرف به منازل مسکونی می باشد.
ساخت داش مسجد را همچون بسیاری آثار تاریخی دیگر به دوره قاجار نسبت داده اند و در قدیمی ترین نقشه ارومیه در سال ۱۳۱۲ از آن نام برده شده است.
سقف این مسجد از چوب است و نمای بیرونی آن شیروانی می باشد. داش مسجد فاقد صحن، گنبد و مناره است.