شهر ارومیه که یکی از شهرهای پرجاذبۀ استان آذربایجان غربی می باشد، که همیشه زیبایی های طبیعی و جاذبه های آن مد نظر قرار می گیرد. بحث حاضر از زاویه ای دیگر به جذابیت های ارومیه پرداخته و تنوع غذایی آن را مرکز توجه خود قرار داده است. غذاهای محلی آذربایجان با تنوعی که دارند، زبانزد خاص و عام بوده و طعمی به یاد ماندنی دارند؛ در این مبحث نیم نگاهی به غذاهای سنتی ارومیه انداخته و دارندگان ذائقه های گوناگون را با غذاهای سنتی این دیار آشنا می گردانیم.
خورش ارومیه
خورشت مخصوص ارومیه از خوراک‌های معروف ارومیه است که در تهیۀ آن از گوشت قرمز، لوبیا سفید (یا لوبیا چیتی)، پیاز، بادمجان، گوجه‌فرنگی، سیب زمینی، رب گوجه فرنگی، آب غوره یا لیمو عمانی و ادویه‌جات (نمک، فلفل و زردچوبه) به کار می رود. در این خورشت محلی زعفران دم کرده نیز به دلخواه استفاده می کنند.
خورش کنگر
از خورش‌های سنتی و خوش طعم ارومیه، خورش کنگر را می توان نام برد که با استفاده از کنگر، گوشت گوسفندی، پیاز، رب گوجه فرنگی، لپه، لیمو عمانی، کنگر، زعفران دم کرده، سبزی (نعناع و جعفری)، لیمو عمانی یا آبغوره، ادویه و زعفران دم کرده پخته می شود. بدین ترتیب که باید پس از تفت دادن گوشت و گرفتن خامی اش، آن را با پیاز داغ و کمی نمک آب پز کرد. در مرحلۀ بعد کنگر، نعناع و جعفری خرد شده را با هم تفت داد و به مواد افزود و همراه با ادویه، نمک و آب روی شعله قرار داد تا پخته شود. در اواخر پخت، رب گوجه فرنگی، لیموی خشک یا غوره را به آن اضافه کرده و زیر شعله را کم کرد تا خورشتی جاافتاده و لذیذ را طبخ کرد.
شورجه
شورجه در شمار خوراکی هایی است که هم حُکمِ پیش‌غذا را دارد و هم به عنوان غذای اصلی می توان آن را صرف کرد. ماست سفت، تخم‌مرغ، پیاز داغ، گوشت قیمه شده، نشاسته ذرت و نمک و فلفل از لوازم آن اند. این غذای محلی را هم با برنج و هم بدون آن می توان نوش جان کرد. شورجه غذایی سالم است که انواع ویتامین‌ها را در خود دارد و طب سنتی نیز آن را بسیار مفید برای سلامت جسم می داند.
گوزلمه
یکی از ساده ترین و خوشمزه ترین غذاهای این دیار، گوزلمۀ ترکی است که «منتظر نشو» معنی می دهد. این غذا در گذشته بسیار پر کاربرد بود. ناگفته پیداست که این غذا طبخی ساده و سریع دارد و برای زمان هایی مناسب است که با ذیق وقت مواجه هستیم.
زمانی که مهمان سر زده ای از راه می رسید گوزلمه را برای آنها تهیه می کردند، زیرا در کوتاه ترین زمان و بدون رودربایستی، آن را آماده می کردند. این غذا را می توان برای وعدۀ صبحانه یا عصرانه و یا شامی سبک در نظر گرفت. گوزلمه که با نان یوفکا خوشمزه تر است.
ماست چکیده، تخم‌مرغ، سیر، کره یا روغن محلی و ادویه‌جاتی نظیر نمک، فلفل و زردچوبه مواد اولیۀ آن را تشکیل می دهند. البته بسته به ذوق افراد می توان گردوی خردشده، آویشن و نعنا داغ را نیز به عنوان چاشنی های طعم دهنده به این غذا افزود. از این غذای ساده پخت را می توان با نان میل کرد.
یتیمچه
یتیمچه از آن نوع غذاهایی است که علیرغم خوشمزه بودن نامی فقیرانه به خود گرفته و در گویش ترکی به یتیمچه مشهور شده است. در خطۀ آذربایجان برای پخت این خوراکی، بادمجان، گوجه‌فرنگی، پیاز، سیر، فلفل دلمه‌ای، ادویه (نمک، فلفل، زردچوبه) را به کار می گیرند. با این که بسیاری از افراد این غذا را بدون گوشت می دانند اما هستند کسانی که برای مقوی شدن آن، در طبخ آن گوشت نیز به کار می برند. در برخی از نقاط، بسته به نوع ذائقه در آن از نخود، لپه یا عدس می‌ریزند. هویج و کدو نیز در یتیمچۀ برخی مناطق به چشم می خورد. یتیمچه غذایی نانی است و بیشتر با ماست و سیر مورد استفاده قرار می گیرد.
گیزاتما
گیزاتما غذایی سرخ کردنی با طبخی بسیار ساده است. این غذا مخلوطی از بادمجان، کدو، سیب‌زمینی، گوجه‌فرنگی است . برخی، در تهیه این غذا؛ هویج، پیاز و لوبیا سبز را نیز اضافه می‌کنند. گیزاتما در وعده های اصلی سرو می شود؛ اگر با شعله ای ملایم سرخ شود بسیار مقوی می باشد. آن را با سیر رنده شده و ماست رقیق میل می کنند. در زبان ترکی گیزاتما به معنی سرخ‌کردنی است.
دلمۀ برگ مو
دلمۀ برگ مو از زمرۀ غذاهایی است که آذری ها در پخت آن مهارت خاصی دارند و به بهترین شکل ممکن این نوع دلمه را را طبخ می‌کنند. مواد اولیه ای که در دولمۀ برگ مو به کار رفته عبارت از برنج، برگ مو، لپه، گوشت، تره، انواع سبزی‌های معطر (مرزه، شوید، پیازچه) و ادویه‌جات می باشد. شایان ذکر است در برخی از مناطق، سبزی خودرو محلی را نیز در این دلمۀ سرشار از آهن می ریزند.
کوفتۀ مرغ
غذای خوشمزۀ دیگر که با گوشت مرغ پخته می شود، کوفتۀ مرغ است. مرزه و تره را از میان سبزی ها در این کوفته استفاده می کنند. پیاز داغ، گردو، لپه، ادویه، تخم‌مرغ، و آرد از مُخَلفاتی است که در کوفتۀ ساکنان ارومیه ریخته می شود.
گشنیز کباب
گشنیز کباب از نوع کباب های مجلسی آذری است که غذایی سنتی به حساب آمده و اصل آن را در میان ترک‌ها باید جستجو کرد. در این کباب پرطرفدار، سبزی گشنیز به کار رفته است.
این غذای پرطرفدار از هم نوعان کوفته سنتی است که در ترکیباتش از گوشت چرخ کرده، گشنیز، لپه، پیاز و تخم مرغ ، لیموی خشک و آرد استفاده شده است.
