مسجد جامع ارومیه بر روی بقایای آتشکده ای قدیمی ساخته شده است.
پیشینه تاریخی مسجد جامع ارومیه
مسجد جامع ارومیه از قدیمی ترین مساجد ایران است که قدمت آن به قرن هفتم هجری می رسد. این مسجد در نزدیکی بازار اصلی ارومیه و در مرکز تجاری شهر واقع شده است.
هرچند سال ساخت مسجد جامع ارومیه دقیقاً مشخص نیست، اما معماری مسجد و مصالح به کار رفته در آن، زمان ساخت مسجد را به حکومت سلجوقیان در ایران منسوب می گرداند. در دوره های ایلخانی، زندیه، و صفویه بخش‌هایی از مسجد بازسازی شده است. پس از انقلاب اسلامی ایران نیز بخش‌های دیگری از این مسجد تاریخی مرمت شده است.
با وجود بازسازی‌های مکرر در بنای مسجد جامع، همچنان کتیبه‌ها و گچ‌بری‌های قرن هفتم ه.ق بر روی محراب آن خودنمایی می کند. هنرمندان زمان سلجوقی کتیبه‌های گچ‌بری شده را با خط کوفی زیبایی ترسیم نموده اند. کتیبه‌های نگارین مسجد گواه دیرینگی آن اند. مرمت‌های صورت گرفته در مسجد، معماری‌های دوران مختلف را در گنبد، سرستون‌ها، آذین بندی ها و طاق‌های مسجد به نمایش می گذارد که هریک نماد یکی از دوره‌های کهن ایران است.
مسجد جامع ارومیه در منطقه بازار واقع شده است.
شبستان گنبددار قدیمی مسجد، بخش اصلی آن می باشد که نمونه بارزی از معماری اصیل اسلامی است.
یکی از زیباترین قسمت‌های مسجد جامع ارومیه، محراب آن است که از شاهکارهای معماری ایرانی می باشد. زیباترین کتیبه‌های گچ‌بری شده را در محراب مسجد جامع می توان دید.
چهل‌ستونی در مسجد جامع وجود دارد که به شبستان گنبددار متصل است و سال‌ها بعد از ساختِ بنایِ اصلیِ مسجد به آن اضافه شده است.
طی بازسازی مسجد جامع در زمان حکومت زندیه، حجره‌هایی به صحن مسجد افزوده شد که نوع مواد و مصالح به کار رفته در آن از شبستان اصلی مسجد متمایز است.
از ویژگی های منحصر به فرد مسجد جامع ارومیه، تمام آجری بودن آن است.
مسیر دستیابی به مسجد جامع
از خیابان‌های امام، بعثت 2، شهید باکری، و شهید منتظری می توان به این مسجد زیبا دسترسی داشت. یکی از ورودی های مسجد جامع از داخل بازار ارومیه است و از محوطه بیرون نیز به معابر سه گانه پیاده‌رو دسترسی مستقیم دارد.