ابوالفضل بیهقی ادیب و پژوهشگر بود و نام پدر نثر فارسی را به خود اختصاص داده است. او مهم ترین منبع تاریخی دوران غزنوی را به نام خود رقم زد و تاریخ بیهقی را به عنوان میراثی ماندگار برای آیندگان بر جای گذاشت.
زندگی ابوالفضل بیهقی
ابوالفضل محمدبن حسین بیهقی در حارث آباد بیهق یا سبزوار قدیم پا به عرصه حیات نهاد. خانواده وی با بزرگان روزگار خویش حشر و نشر داشتند. ابوالفضل از هوشی سرشار برخوردار بود و به کار نویسندگی علاقه ای وافر داشت. از جوانی به کار نگارش دیوان روی آورد و خیلی زود دستیار خواجه ابونصر مشکان گردید و در دیوان رسالت محمود غزنوی به کار مشغول شد. مورد اعتماد بودن بیهقی و خط خوش او باعث شده بود تا از نامه‌ها، اخبار و احوال حکومت‌ها و شاهان باخبر گردد.
تاریخ بیهقی
تاریخ بیهقی از معتبرترین و بی نظیرترین منابع تاریخی و جغرافیایی است که اوضاع و احوال دوره غزنویان به طور کامل در آن نمود پیدا کرده است. تاریخ بیهقی، شاهنامه نثر فارسی محسوب می گردد و می‌تواند سرآغازی برای تاریخ‌نگاری علمی ایرانیان باشد.
این شاهکار ادبی از معدود کتاب های نثر فارسی بازمانده از دوران پیش از مغول است که با وجود گذر زمان جذابیت خود را همچنان حفظ نموده و اوج بلاغت طبیعی زبان پارسی را به نمایش گذاشته است. تاریخ بیهقی را در آغاز تاریخ ناصری نام نهاده بودند و بعدها به آن تاریخ مسعودی و جامع التواریخ نیز گفته اند.
بیهقی تمامی رخدادها را با انصافی تمام به رشته تحریر درآورد و در فصاحت و بلاغت شهره آفاق گردید.
سرانجام بیهقی بیهقی عمری طولانی داشت و به سال به ۴۷۰ ه. ق در سن ۸۵ سالگی دار فانی را وداع گفت.
روز اول آبان مصادف با تولد ابوالفضل محمد بن حسین بیهقی، مورخ و نویسنده توانمند سبزواری است که با نگارش کتاب ارزشمند تاریخ بیهقی به شهرت رسید. چنین روزی را روز نثر فارسی نام نهاده اند.
